علت کم خوابی نوزاد یکی از چالش‌های مهم مادران نوزاد محسوب میشود. قطعا همه مادرها شب‌هایی را به یاد دارند که نمی‌توانستند چشم روی هم بگذراند و فرزندشان حتی چند دقیقه هم اجازه استراحت به آنها نداده‌است. اگر شما هم از جمله والدینی به شمار می‌روید که در جستجوی علت نخوابیدن نوزاد خود هستید، جای نگرانی نیست. بیخوابی نوزاد یا کم‌خوابی آن بخشی از فرایند رشد کودکان بوده و اکثر اوقات موقتی است. این مسئله به دلایلی چون: آلرژی، گرسنگی، رفلاکس معده، آپنه خواب و سایر عوامل رخ می‌دهد. اگر کنجکاو هستید که این عوامل به‌طور جزئی چگونه خواب کودک شما را تحت تاثیر قرار می‌دهد و چگونه باید آن را کنترل کرده و در مسیر درست قرار دهید، با ما تا پایان این مطلب، همراه باشید.
منظور از علت کم خوابی نوزاد چیست؟
مشکلات کم خوابی نوزاد به مجموعه دلایلی گفته میشود که باعث بروز اختلالات خواب میشود. این اختلالات الگوهای مختلفی دارد. گاهی خواب کودک شما کوتاه و مقطعی است و به عمق مناسب نمی‌رسد و گاهی بیخوابی اتفاق می‌افتد. دلایل زیادی در این پروسه تاثیرگذار هستند که با برطرف‌کردن آن، مشکل کم خوابی یا بیخوابی حل خواهد شد.
میزان طبیعی خواب نوزادان در سنین مختلف
میزان خواب کودکان در دوره‌های مختلف رشد، متفاوت است اما تا قبل از شش ماهگی، سیر طبیعی خواب کم بوده و به‌عنوان اختلالات خواب در نظر گرفته میشود. در جدول زیر، می‌توانید میزان خواب طبیعی کودکان را در ماه‌های ابتدایی تولد مشاهده کنید.
| سن نوزاد | مجموع ساعات خواب شبانه روز | میزان خواب شبانه (نامنظم) | میزان خواب روزانه | تعداد چرت‌ها در روز |
| ۰ تا ۳ ماهگی | ۱۴-۱۷ ساعت | ۸-۹ ساعت | ۶-۸ ساعت | ۳-۵ بار |
| ۴ تا ۶ ماهگی | ۱۲-۱۶ ساعت | ۹-۱۰ ساعت | ۳-۵ ساعت | ۳-۴ بار |
| ۷ تا ۹ ماهگی | ۱۲-۱۵ ساعت | ۱۰-۱۱ ساعت | ۲-۴ ساعت | ۲-۳ بار |
| ۱۰ تا ۱۲ ماهگی | ۱۲-۱۴ ساعت | ۱۰-۱۲ ساعت | ۲-۳ ساعت | ۲ بار |
علل بیخوابی نوزادان
با تحقیقات صورت گرفته، دلایل زیادی به‌عنوان بی خوابی نوزاد معرفی شده‌اند که برخی از آنها عبارتند از:
- گرسنگی
علت کم خوابی نوزاد دوماهه، یک ماهه و سایر کودکانی که در این دوره رشد قرار دارند، اغلب گرسنگی در نظر گرفته میشود. در ابتدا، تطبیق برنامه غذایی و تشخیص زمان گرسنگی برای مادران کار سختی محسوب میشود. ممکن است کودک شما در طول شب چندین بار از خواب بیدار شود و شیر بخواهد. در این صورت، بهتر است که شیشه شیر را آماده کرده تا در صورت نیاز فرزند خود را تغذیه کنید که راحت به خواب برود. هر چقدر این تغذیه کامل‌تر باشد، امکان بیدار شدن آنها از خواب کمتر است.
- بیماری
گاهی اوقات، علت کم خوابی نوزاد سه ماهه یا حتی علت کم خوابی نوزاد شش ماهه را می‌توان در بیماری جستجو کرد. در این شرایط، باید علائم اولیه مانند: تب، سرفه یا احتقان را بررسی کنید. اگر کودک شما زیر ۳ ماه سن دارد، حتما با پزشک مشورت کنید.
- تغییرات رشدی
با رشد و تکامل کودک، الگوی خواب او ممکن است تغییر کند. علت کم خوابی نوزاد یک ماهه با علت کم خوابی نوزاد پنج ماهه متفاوت است و این را می‌توان در مراحل مختلف رشد خلاصه کرد.
در این صورت، تایم خواب و چرت آنها کوتاه و بلند خواهد شد که با یک برنامه‌ریزی درست، قابل کنترل میشود.
- رفلاکس معده به مری (GER)
یک وضعیت پزشکی که در آن محتویات معده به مری برگشته و باعث ناراحتی و گاهی اوقات درد می شود. رفلاکس یکی از دلایل عمده‌ای است که خواب نوزادان را با چالش روبه‌رو می‌کند و سبب بیخوابی نوزاد میشود، به خصوص زمانی که به پشت دراز می‌کشند. - کولیک
احتمالا شب‌هایی را به یاد دارید که کودک شما تا صبح گریه و بی‌قراری داشت. به این حالت کولیک می‌گویند که می‌تواند علت کم خوابی نوزاد چهار ماهه یا کمتر باشد. این حالت عموما پس از مدتی از بین می‌رود. - آلرژی
شرایط محیطی، حیوانات خانگی، پوشک، لوازم حمام و تغذیه مادر در دوران شیردهی تاثیر زیادی بر علت کم خوابیدن نوزاد دارد. بنابراین؛ لازم است که مواد غذایی یا عوامل محیطی را تحت کنترل داشته باشید. بهتر است که با تحقیق کامل و از طریق فروشگاه‌های معتبر این لوازم را خریداری کنید تا امکان بررسی ویژگی‌های آن را داشته باشید. یکی از این فروشگاه‌هایی که بهصورت تخصصی در زمینه وسایل و ابزارهای مراقبتی نوزادان و مادران فعالیت دارد، فرشتگان است. شما به هر وسیله مراقبتی یا سیسمونی که به نحوی می‌تواند در این فرایند به آن نیاز داشته باشید را می‌توانید با کمی جستجو در سایت فروشگاه ما پیدا کنید. - آپنه خواب
وضعیتی که در آن تنفس نوزاد در طول خواب قطع میشود. این شرایط می‌تواند باعث شود که آنها در طول شب مکررا از خواب بیدار شوند و به این حالت دچار شوند. - عفونت گوش
گوش‌های نوزاد مانند سایر بخش‌های بدن اون بسیار حساس هستند. در نتیجه، تحت تاثیر عوامل مختلف دچار درد، ناراحتی یا عفونت شوند. وقتی در زمان خواب کودک دراز می‌کشد، این ناراحتی و درد افزایش یافته و علت کم خوابی نوزادان میشود. - اگزما و مشکلات پوستی
یک بیماری پوستی که می‌تواند باعث خارش و ناراحتی شود و از این طریق خواب کودک شما را مختل کند. گاهی اگزما خود را با کهیرهای روی پوست نشان می‌دهد و گاهی بدون علامت است. - تغییرات دما
اگر محیط بیش از حد گرم یا سرد باشد، احتمال بی‌قراری و مشکل در به خواب رفتن را برای نوزاد شما به وجود می‌آورد. - تحریک بیش از حد و محیط نامناسب
نور نامناسب، سر و صدای محیط اطراف و عواملی چون بازی زیاد قبل از خواب می‌تواند باعث تحریک و بدخوابی کودک شما خواهد شد. - نیاز به امنیت
گاهی اوقات هیچ مشکل جسمی خاصی وجود ندارد جز اینکه فرزند شما نیاز به نوازش و آغوش شما دارد تا احساس امنیت کند. شما از طریق تماس فیزیکی نزدیک می‌توانید به بهبود این روند کمک کنید.
به‌طور خلاصه می‌توان این علل را به شکل زیر دسته‌بندی کرد:
| سن نوزاد | علل شایع بیخوابی |
| ۰ تا ۳ ماهگی | گرسنگی مکرر |
| ۳ تا ۶ ماهگی | عدم تشخیص شب و روز |
| ۶ تا ۹ ماهگی | اضطراب جدایی |
| ۹ تا ۱۲ ماهگی | رشد دندان |
توجه داشته باشید که این موارد عمومی هستند و ممکن است هر نوزاد تجربه متفاوتی داشته باشد. در صورت نگرانی درباره خواب نوزاد خود، مشاوره با پزشک متخصص توصیه میشود.
راهکارهای رفع بیخوابی نوزادان
حالا که علت کم خوابی نوزاد را می‌دانید، باید وقت بگذارید و این دلایل و علائم را در کودک خود بررسی کنید. بعضی از راهکارها در زمینه رفع مشکلات بیخوابی نوزاد به شما کمک خواهند کرد. در ادامه این راهکارها را بررسی کرده‌ایم.
۱. ایجاد یک برنامه زمانی منظم برای خواب
شما باید یک زمان مناسب و منظم ایجاد کنید که همیشه به آن پایبند باشید تا نوزاد به آن اعتماد کرده و بهصورت شرطی در آن موقعیت به خواب برود. بهتر است که ریتم خواب کودکتان را بشناسید، علائم خواب‌آلودگی را زیر نظر داشته باشید تا در زمان درست او را برای خواب آماده کنید. این فرایند باعث میشود که مدت طولانی‌تری بخوابد.
۲. ایجاد یک روال ثابت و همیشگی برای خواب
یکی از راهکارها برای کنترل علت کم خوابی نوزاد دو ماهه یا کمتر، ایجاد یک روال خواب است که هر شب تکرار کنید. یک مکان ثابت همراه با محیط آرام و ساکت، با موسیقی آرام و دمای مناسب، بهترین شرایط برای خواب یک نوزاد است. وسیله‌هایی مانند گهواره، پتو، شیشه شیر و بالش مناسب در این فرایند تاثیرگذار خواهند بود که باید در زمان خرید به آن دقت کافی داشته باشید. خوراک و پوشاک اولین عواملی هستند که باید در این روال طبیعی ایجاد شوند. اگر نیاز به وسایلی چون گهواره، لوازم نگهداری، شیشه شیر و موارد این چنینی برای تکمیل سیسمونی نیاز دارید، می‌توانید به فرشتگان مراجعه کنید.
۳. پستانک؛ یک راه‌حل آرامش‌بخش
اگر فرزند شما بی‌قرار است و علت کم خوابی نوزاد یک ماهه را در آن پیدا نمی‌کنید، پستانک همیشه می‌تواند راه‌حل خوبی باشد. در اکثر مواقع، مک‌زدن پستانک به آرام‌شدن کودک کمک کرده و باعث ایجاد خستگی و خواب در نوزاد میشود. البته، باید حواستان را به خواب ایمن بدهید و پستانک را به نخ یا چیزی نصب نکنید که امکان خفگی داشته باشد.
۴. تماس فیزیکی
همانطور که گفته شد، نیاز به امنیت جزء اولین نیازهای کودک شماست. پس، بهتر است که با کمی نوازش و تماس فیزیکی این احساس را به نوزاد خود تزریق کنید. در آغوش گرفتن کودک، نوازش و نزدیک بودن به او می‌تواند آرامش را به وجود بیاورد و خواب کودک شما را بهبود ببخشد.
۵. حمام کودک
حمام و تماس آب گرم با پوست نوزاد یکی از بهترین راهکارها برای کمک به کم‌خوابی نوزاد شما خواهد بود. شما می‌توانید قبل از زمان مقرر برای خواب، کودکتان را به حمام ببرید تا احساس خستگی و سبکی باعث شود که راحت‌تر بخوابد.
۶. قنداق‌کردن نوزاد
ممکن است که در روزها و ماه‌های ابتدایی تولد، نوزاد شما سخت بخوابد. برای کمک به این فرایند، قنداق می‌تواند گزینه خوبی باشد که از دیرباز از سوی والدین صورت می‌گرفت.
۷. کاهش چرت روز
اگر حس می‌کنید که خواب شب نوزاد کم است، تلاش کنید که تا زمان ایجاد یک روتین برای خواب، چرت روزانه را تا حد امکان کاهش دهید تا با ایجاد خستگی روند خواب بهبود پیدا کند.
راهکارهای تکمیلی برای خواب بهتر نوزاد
علت نخوابیدن نوزاد یا کاهش زمان خواب را می‌توان به دلایل مختلفی چون: گرسنگی، بیماری، آلرژی، کولیک، تغییرات رشدی و سایر عوامل باشد. برای بهبود خواب نوزادان راهکارهایی مثل تغذیه منظم، مدت زمان خواب معین و ایجاد محیط آرام وجود دارد که باید توسط والدین صورت بگیرد. همچنین راهکارهای زیر هم در کنار نکات ذکر شده موثر خواهند بود:
- دمای محیط نه خیلی سرد و نه خیلی گرم باشد.
- کودک را روی پشت بخوابانید.
- قبل از خواب پوشک کودک را بررسی کنید.
- حتما آخرین وعده شیردهی را بهصورت کامل انجام دهید.
- از لالایی و موسیقی آرامش‌بخش بهره ببرید.
سوالات متداول
۱. چرا کودک من نمیخوابد؟
مشکلات کم خوابی نوزاد و بیخوابی در کودکان نوپا بهصورت موقت، طبیعی و بخشی از رشد آن خواهد بود. اگر این موضوع ادامهدار شد، باید علت را جستجو کرده و در صورت بیماری یا مشکلات دیگر، اقدام به رفع آن کنید.
۲. چگونه به کودک کمک کنم تا در محیط ناآشنا و سفر بهتر بخوابند؟
وقتی محیط کودک عوض شود، خواب دچار اختلال میشود. برای کمک به بهبود این فرایند چیزهای آشنا مثل پتو، بالش یا پستانک را در دسترس آنها قرار دهید تا احساس آرامش کنند.
۳. علت کم خوابی نوزادان قبل از یک سالگی چیست؟
وقتی کودک به دنیا میآید، هیچ روال عادی و مرتبطی ندارد. در طول دوره رشد و تا زمان عادت کردن به یک برنامه معین، امکان کم خوابی و بی خوابی نوزاد به دلایلی مثل: آلرژی، گرسنگی، رفلاکس معده و بیماری وجود دارد.